به گزارش خبرنگار نسیم سرخس، سد دوستی که امروز نماد حسرت سال‌ها انتظار برای کسب حق آبه حدود ۷ هزار بهره‌بردار در بخش کشاورزی و دامداری است، حاصل وعده‌هایست که طی ۱۵ سال از سوی مدیران استانی و گاها کشوری به مردم سرخس داده شده است.
وعده‌های مسئولان
سال ۸۳ بود که مدیرعامل وقت شرکت سهامی آب منطقه‌ای خراسان در دیدار با اعضای شورای شهر سرخس گفت: پروژه سد دوستی ملی و فراملی است که بیشتر منافع آن نصیب مردم سرخس می‌شود.
وی افزود: با تجمع آب در پشت سد جریان آب طی ۹ ماه در کانال‌ها و انهار منطقه در جریان خواهد بود به‌طوری‌که میزان برداشت تا هشت برابر فعلی (۵۰ میلیون مترمکعب) پیش‌بینی می‌شود.
حسینی وعده داد با این ذخیره‌گاه آبی ۱۰ هزار هکتار زمین بایر زیر کشت می‌رود، برای چهار هزار نفر اشتغال ایجاد می‌شود و تغذیه سفره‌های آب‌های زیرزمینی و چاه‌ها منطقه با بالا آمدن آب در چاه‌ها، محدودیت حفر چاه جدید نیز برداشته می‌شود.
این مطالب و گفته‌های سایر مسئولان درگذر زمان به لحاظ اینکه سند و پیگیری نداشت، رفته‌رفته به فراموشی سپرده شد و تنها ماحصل این وعده‌ها حسرت بود و حسرت، به‌طوری‌که دیگر کسی از احوال و اخبار سد دوستی خبری نمی‌گرفت.
چندی بعد طی ماه‌های پایانی سال ۸۹ موضوع آب‌رسانی به شهر سرخس مطرح و نقل مجالس و شعار مسئولان در جلسات مختلف شد و طولی نکشید که کلنگ این پروژه هم در شهریور سال ۹۰ با حضور فرماندار، مسئولان آب و نماینده وقت مجلس زده شد که درنهایت باگذشت ۵ سال منجر به حفر دو چاه در جوار رودخانه خشکیده تجن رضایت دادند و برای توجیه افکار عمومی اعلام کردند آب این چاه‌ها کیفیتی دارد که حتی آب سد دوستی به آن نمی‌رسد!
درنهایت این پروژه هم که قرار بود طی دو تا سه سال به بهره‌برداری برسد در ردیف طرح‌هایی رفت که کماکان مردم را حسرت‌به‌دل راهی مراکز تصفیه آب‌های معابر شهرستان کرده که روزبه‌روز به علت مشکل‌دار بودن آب‌های آشامیدنی در حال افزایش است.
پدیده تغییرات اقلیمی، کمبود نزولات آسمانی و افتتاح سد سلما در افغانستان مدیران آب منطقه‌ای را بر آن داشت که در اعلام نظر جدیدی هشدار دهند شهرستان سرخس در معرض افت آب‌های زیرزمینی و افزایش روند شوری است و اینکه می‌گویند بر اساس شیب زمین آب‌ها به سمت کشور همسایه شمالی هدایت می‌شود برداشتی غلط است.
بر همین اساس در این گزارش و برای بررسی موضوعات مطرح‌شده با تعدادی از کشاورزان منطقه به گفتگو نشستیم.
پروانه‌های بهره‌برداری آب چاه‌ها از روی عدالت نیست
مرادی کشاورز سالمندی که دست‌های پینه‌بسته و صوت آفتاب‌سوخته آن سند سال‌ها زحمت اوست به نسیم سرخس، گفت: ما را وعده آب سد دوستی دادند حال که آب ورود به سد کم شده است دست روی چاه‌ها گذاشتند و می‌گویند ما در بحران قرار داریم و یا اینکه اعتقادی به شیب زمین منطقه به سمت کشور ترکمنستان را قبول ندارند و این حرف را افراد با اهداف خاص می‌زنند، حال اگر درست می‌گویید چرا همین پارسال میلیون‌ها مترمکعب آب به آن سمت سرازیر شد مگر تنها در سال گذشته بود ما سال‌هاست که می‌بینیم آب منطقه چه درروی زمین و چه در عمق زمین به‌سوی همسایه شمالی ما در حال گذر است و اگر برداشت نکنیم از دست می‌رود.
وی افزود: به‌تبع این پیش‌بینی‌ها و طی این سال‌ها آنچه دست مردم را گرفت، حق آبه داده نشده، نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه‌ها، جریمه‌ای به نام اضافه برداشت آب و افزایش هزینه‌های کشاورز بود، به‌طوری‌که مردم منطقه به‌خصوص قشر کشاورز و دامدار خود را در استفاده از آب سد دوستی و روان آب‌ها (رانده) و در اجرای این طرح (مانده) به‌حساب می‌آورند.
مرادی تصریح کرد: شما در بدترین نقطه این منطقه اگر یک چاه بزنید در عمق ۲۰ الی ۳۰ متری به آب می‌رسد پس ضرورتی ندارد که کنتورها هوشمند، چاه‌ها تخریب و آب‌بها مثل سایر مناطق کشور حساب شود؛ پروانه‌های بهره‌برداری آب چاه‌ها از روی عدالت نیست.
مسئله بحران ساختگی آب کشاورز سرخسی را حاشیه‌نشین شهرها می‌کند
میش مست کشاورز باسابقه سرخسی با اشاره به سیاست‌های آب منطقه‌ای به نسیم سرخس، گفت: متأسفانه آب منطقه‌ای صدور پروانه چاه‌ها را با توجه به متراژ زمین و تعداد بهره‌بردار صادر نکرده است و اگر معتقد به وجود کم‌آبی در سال‌های آینده است چرا در مسیر خط انتقال آب سد دوستی به مشهد به کشاورزانی که لوله آب از بین زمین‌های آن‌ها عبور کرده آب می‌دهد و در مقابل کشاورز سرخسی از حق آبی که قانونا به آن‌ها تعلق دارد محروم می‌شود.
وی افزود: هوشمند کردن کنتورهای چاه‌ها، جریمه‌های غیر کارشناسی شده از سال ۹۰ و مسئله بحران ساختگی آب آن‌هم به بهانه افت یک متری آب در چاه‌ها در سرخس موضوعی است که می‌تواند طی سال‌های آینده کشت آبی را به تعطیلی بکشاند و کشاورز سرخسی را حاشیه‌نشین شهرها کند.
در سرخس بحران آب نداریم
قاسم‌زاده معتمد محلی و از کشاورزان باتجربه شهرستان نیز در این خصوص گفت: ما در سرخس احساس بحران آب نداریم؛ این منطقی که امروز به بهانه بحران آب چاه‌ها تخریب و یا کنتورهای به کارت هوشمند مجهز شده جز که هزینه کشاورز را افزایش داده نتیجه‌ای ندارد چراکه هنوز انتقال آب به بستر زمین سنتی است.
وی تصریح کرد: لوله‌گذاری در منطقه با توجه به اینکه سرخس قطب کشاورزی استان است درست انجام‌نشده ما از آب منطقه‌ای و شخص فرماندار تقاضا داریم این وجه اضافه برداشت‌ها را از مردم نگیرند، آنچه از سد دوستی قرار بود به این مردم برسد فراموش‌شده است؛ چرا کارشناسان کشاورزی و آب منطقه‌ای تکلیف حرکت آب سفره‌های زیرزمینی را مشخص نمی‌کنند.
قاسم‌زاده افزود: بر اساس تجربه و تحقیقاتی که انجام‌گرفته آب منطقه سرخس به‌طرف ترکمنستان سرازیر است اگر می‌گویید نه چرا تکلیف مردم را روشن نمی‌کنید؛ ما با مدیریت مصرف آب چه در بحران باشیم چه نباشیم مشکلی نداریم اما زیرساخت‌ها را بسازید سپس قوانین خود را اجرا کنید.
تعیین خسارت حق آبه کشاورزان عادلانه نیست
در ادامه این گزارش دبیر نظام صنفی کشاورزان شهرستان سرخس با اشاره به حق آبه فراموش‌شده زارعین منطقه طی سه سال گذشته گفت: با توجه به وعده‌ها و قول‌های داده شده از ابتدای بهره‌برداری از سد دوستی تنها یک یا دو سال به بعضی از تعاونی‌ها آب داده شد اما مدت سه سال است که کشاورزان به آب سد دوستی دسترسی ندارند.
علی‌اصغر صفاییان افزود: با پیگیری‌های صورت گرفته قول داده شده بهای حق آبه کشاورزان را پرداخت کنند که البته ما نسبت به قیمت تعیین‌شده نیز اعتراض داریم.
وی اظهار داشت: بحث دیگر کشاورزان سرخسی با آب منطقه‌ای سیاست‌های است که در خصوص پلمپ چاه‌های غیرمجاز، هوشمند شدن کنتورهای چاه‌ها و میزان ساعات برداشت اتخاذ کرده است که با توجه به عدم زیرساخت‌های لازم اعم از تجمیع اراضی، لوله‌کشی و گسترش آبیاری نوین و مهم‌تر از همه پرت آب براثر تبخیر در گرمای ۶ تا ۷ ماهه سال در منطقه منطقی به نظر نمی‌رسد.
دبیر نظام صنفی کشاورزان یادآور شد: شهرستان سرخس سال‌هاست قطب تولید علوفه گندم پنبه و صیفی‌جات استان است؛ چرا ادارات مرتبط با بخش کشاورزی به وظایف خود به‌طورجدی وارد عمل نشدند وقتی طی این دو دهه تنها ۲ کیلومتر از اراضی منطقه لوله‌کشی شده آیا می‌شود قوانینی را اجرا کرد که هم‌خوانی با وضعیت زیرساخت‌ها ندارد؟ اینکه اعلام می‌شود سرخس به خط بحران آبی نزدیک است موردقبول هیچ کشاورزی نیست، البته مدیریت آب کاملاً منطقی است به‌شرط آنکه تسهیلات لازم برای کشاورز مدنظر گرفته شود.
پروانه بهره‌برداری چاه‌ها سند ملی است
رئیس آب منطقه‌ای شهرستان سرخس با اشاره به وضعیت آب در شهرستان گفت: چاه‌های منطقه که چیزی بالغ‌بر ۳۲۰ حلقه چاه است، پروانه‌ای بر اساس سند ملی آب دارد که قابل‌تغییر نیست و چنانچه چاهی دارای مشکل در میزان ساعات برداشت آب دارد باید توسط بهره‌برداران مدیریت شود.
امیر سالکی ادعای حرکت روان آب‌ها به‌طرف کشور همسایه را غیرعلمی عنوان کرد و افزود: بر اساس دفتر مطالعاتی ما و بررسی‌های انجام‌شده حرکت آب‌ها به‌طرف ترکمنستان نیست و این را ما به فرمانداری اعلام کرده‌ایم اما مطرح کردن این مطالب با اهداف خاصی عنوان می‌شود چراکه ما سالانه چیزی نزدیک به ۴۰ میلیون مترمکعب کسری آب‌های زیرزمینی داریم.
وی یادآور شد: آبی که در شهرستان در اختیار کشاورزان قرار دارد از حجم بالایی برخوردار است ولی متأسفانه مدیریت نمی‌شود.
رئیس آب منطقه‌ای سرخس تصریح کرد: ما در بحث جرائم افزایش برداشت کمترین بها را محاسبه کردیم چراکه راندمان پایین است.
سهم حق آبه کشاورزان سرخس ۱۱ میلیون مترمکعب است
نماینده سرخس در مجلس شورای اسلامی با اشاره به سهم حق آبه کشاورزان منطقه از سد دوستی گفت: پس از نشست‌های متعدد و رایزنی‌های لازم در ابتدای دی‌ماه سال جاری با حضور نماینده کشاورزان سرخس جلسه‌ای ۵ ساعته با مدیرعامل آب منطقه‌ای استان داشتیم که ماحصل این نشست تهیه تفاهم‌نامه‌ای بود که به امضای اعضای جلسه رسید.
سید احسان قاضی‌زاده هاشمی با اشاره به مفاد تفاهم‌نامه که دارای سه عنوان شامل مدیریت جریمه‌ها، حق آبه کشاورزان و سهم اضافه برداشت است افزود: موضوع جریمه‌ها بر این اساس توافق شد که اگر چاه داران و یا مستأجران آن‌ها جریمه‌های مربوط به اضافه برداشت طی سال‌های ۹۰ الی ۹۳ به آنان ابلاغ نشده باشد از پرداخت آن معاف هستند ولی چنانچه برگه اخطار را دریافت کردند موظف به پرداخت هستند.
وی یادآور شد: بحث حق آبه از سد دوستی که به مدت سه سال ۱۰۰ درصد حذف‌شده و کشاورزان طلبکارند باید با جریمه اضافه برداشت‌ها تهاتر شود.
نماینده سرخس در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: ازآنجاکه زیرساخت‌های لازم اعم از مکانیزه شدن آبیاری، یکپارچه‌سازی زمین‌ها در شهرستان انجام نگرفته و از سویی به دلیل آستانه‌ای بودن موانع قانونی دارد موافقت شد، سهمی تحت عنوان اضافه برداشت با تشخیص اداره کشاورزی بر اساس نوع کشت و مکانیک زمین به کشاورزان بین یک تا دو برابر پروانه بهره‌برداری داده شود که این میزان مصرف مشمول اضافه برداشت نخواهد شد.
نمی‌توان یک‌شبه مردم را از نان خوردن انداخت
فرماندار سرخس با اشاره به اینکه در برنامه ششم توسعه باید ۱۱ میلیارد مترمکعب آب صرفه‌جویی داشته باشیم گفت: این سند بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی برای دولت قابل‌اجراست اما نمی‌توان یک‌شبه مردم را از نان خوردن انداخت، چراکه سیاست دولت بر آن است که برای مردم اشتغال پایدار و ماندگاری در مناطق محروم و مرزی ایجاد کند.
حسین سنجرانی بابیان اینکه در اجرای قانون باید حقوق مردم لحاظ شود افزود: بحث کمبود آب امری جدی و یک باور اعتقادی ازنظر علمی است.
وی ادامه داد: شهرستان سرخس هم به‌تبع آن از مناطقی است که دچار کمبود آب شده و دشت ممنوعه دارد، اما ازآنجاکه ۹۰ درصد مردم منطقه از راه کشاورزی و دامداری گذران می‌کنند باید زیرساخت‌ها شامل یکپارچه‌سازی زمین، تغییر الگوی کشت و استفاده از آبیاری نوین انجام گیرد به‌شرط آنکه در بحث اعتبارات مشکلی نداشته باشیم.
فرماندار سرخس اظهار داشت: جهاد کشاورزی هم‌اکنون در یک برنامه مدون آموزش‌هایی را به کشاورزان منطقه ارائه می‌دهد به‌طوری‌که طی یکی دو سال گذشته بحث کشت چغندر پاییزی استقبال خوبی داشته است.
سنجرانی با اشاره به اینکه در سال گذشته فقط ۲ کیلومتر لوله‌گذاری داشتیم تصریح کرد: امسال با توجه به اعتبارات ویژه‌ای که در کمیته برنامه‌ریزی شهرستان همراه با اعتبارات ملی در نظر گرفته‌شده قرار است۸۰ کیلومتر از اراضی منطقه لوله‌گذاری شود که این امر می‌تواند انقلابی در بخش کشاورزی و بهینه‌سازی مصرف آب ایجاد کند.
وی تأکید کرد: ما باید در بحث صرفه‌جویی آب‌ها قانون‌مند حرکت کنیم و چاه‌های که دچار مشکل هستند و می‌شود با پلمپ آن‌ها بحران را از بین برد مدیریت کنیم، یعنی از چهل چاه با پیشنهاد خود کشاورزان چند حلقه چاه را که آب همه را تأمین کند فعال باشند و مابقی مسدود شوند.
گزارش- محمود محمودی
انتهای پیام/
