به گزارش خبرنگار نسیم سرخس، شهرستان مرزی سرخس در انتهای صحرای قره قوم قرار دارد و از آب و هوایی صحرایی و نیمه صحرایی برخوردار است.
ایجاد کانون‌های شدید طوفان‌های شن و ریزگردها در سرخس
شرایط اقلیمی و عوامل مختلف انسانی، از بین بردن مراتع به‌عنوان کشت دیم، از بین رفتن تعادل دام و مرتع، خشکسالی های پی‌درپی و کمبود نزولات آسمانی باعث کاهش شدید سطح رویش‌های مرتعی و ایجاد کانون‌های شدید طوفان‌های شن و ریزگردها در شهرستان سرخس شده است.
گرچه از سال‌های ۱۳۵۰ آن‌هم برای بهره‌برداری از منابع گازی، منطقه خانگیران مالچ پاشی و تاغ کاری شده است و در سال‌های پس از انقلاب هم اقداماتی شده اما این تلاش‌ها در برابر روند فزاینده تخریب ناچیز است.
اگر به لحاظ آموزش‌های فرهنگی و چهره به چهره با دامداران و به‌خصوص دیم کاران که با حمایت برخی نهادهای رسمی به‌جای توسعه مراتع با کشت دیم‌های بی‌حاصل و بسیار کم بازده نه‌تنها دسترنجی هم به دست نمی‌آورند بلکه همان مراتع ناچیز را با گونه‌های کم یاب و منحصربه‌فرد از بین می‌برند و باعث از بین رفتن خاک زراعی که یک سانتیمتر مکعب آن ۷۰۰ سال طول می‌کشد تا ایجاد شود با این اعمال به‌راحتی از بین می‌رود و یا به دلیل نبود پوشش گیاهی از طریق باران و سیلاب وارد کشف رود شده و از طریق رودخانه هریرود تجن از مملکت خارج و یا از طریق تولید گردوخاک و ریزگرد از دسترس خارج می‌شود.
زنگ خطر ریزگردها در سرخس
همه این خبرها زنگ خطری است تا به هوش باشیم و اکنون‌که می‌توانیم با فرهنگ‌سازی و هزینه کم جلو تخریب را بگیریم شاید در آینده با صرف هزینه‌های زیاد نتوانیم این ثروت خدادادی را حفظ کنیم و جلو ریزگردها در منطقه و شهرستان‌های استان و حتی کلان‌شهر مشهد را بگیریم.
یک شهروند و کشاورز سرخسی به خبرنگار نسیم سرخس، گفت: حفظ منابع طبیعی حفظ حیات موجودات زنده است و تخریب منابع طبیعی نابودی انواع گونه‌های جانوری را در منطقه به دنبال داشته و اکنون نیز برای انواع پوشش گیاهی و فرسایش خاک تهدید جدی به‌حساب می‌آید.
مراتع سرخس هرروز فقیرتر می‌شود
اسماعیل آذری از دامداران و کشاورزان دیمه کار سرخس به خبرنگار نسیم سرخس، می‌گوید: چند سال است که احساس می‌کنم مراتع سرخس هرروز فقیرتر از قبل می‌شود و عوامل بسیار زیادی در این امر دخیل هستند، ازجمله دام‌های بسیار زیادی که ممیزی نداشتند از سایر شهرستان‌های استان وارد سرخس می‌شدند و این عامل مهمی برای از بین رفتن مراتع و فقیر شدن آن‌ها بود و هیچ انگیزه‌ای برای احیا و کمک به منابع طبیعی نداشتیم.
وی تصریح کرد: ۱۵ هکتار مرتع را برای احیا در اختیار منابع طبیعی قرار دادیم؛ حتی در عمق ۱.۵ کیلومتر منابع طبیعی مدیریت کند و ما هزینه‌های تاغ کاری را هم خودمان پرداخت می‌کنیم تا هم ما و هم مردم از طبیعت بهره‌مند شویم؛ این کار باعث جلوگیری از ریزگردها می‌شود و هم منبع غنی برای دام‌ها است، ولی خواهش ما این است که مسئولان همکاری لازم را با دامداران داشته و از دام‌هایی که متعلق به اینجا نیست و هیچ‌گونه مجوز و ممیزی ندارند، جلوگیری کنند.
مساحت کل شهرستان سرخس ۵۴۲ هزار هکتار است
محمدرضا قویدل رئیس اداره منابع طبیعی بخش مرزداران سرخس در گفتگو با خبرنگار نسیم سرخس، اظهار کرد: در بخش مرزداران ۱۲ پلاک داریم که سند مالکیت دولت در این پلاک‌ها محرز شده و دولت توانسته سند شش‌دانگ تهیه کند.
وی تصریح کرد: مساحت کل شهرستان سرخس ۵۴۲ هزار هکتار است که از این مقدار حدود ۲۰۰ هزار هکتار مساحت بخش مراتع مرزداران بوده که بهترین مراتع و بهترین داروهای گیاهی، بهترین جنگل‌های پسته وحشی و جنگلی در این بخش وجود داشته و پسته ارگانیک در اینجا تولید می‌شود.
رئیس اداره منابع طبیعی بخش مرزداران سرخس بیان کرد: مراتع مرزداران مراتع قشلاقی است و هر دامدار باید عوارض پروانه چرای دام را در قالب ماده ۴۷ قانون عوارض که بخشی از درآمدهای دولت است بپردازد و هرساله میزان آن به ما ابلاغ می‌شود و یک‌هزارم نرخ قیمت دام بابت عوارض پروانه چرای دام در حق دولت از دامدار اخذ می‌شود که ۴۹۵ تومان است.
دام خلاف پروانه برای دامدار خسارت است
قویدل بابیان اینکه دام خلاف پروانه برای دامدار خسارت است، اظهار داشت: دامداری که اقدام به تعلیف ۵۰۰ رأس دام بدون پروانه در منطقه مرتعی انجیر بلاغ کرده بود علاوه بر خسارت سه روز به مبلغ ۱۵ میلیون ریال و مبلغ ۴۹۵ میلیون ریال از سوی دادگستری بابت هر رأس دام ۹۹ هزار تومان جریمه شد و شخص دیگری در قرق صمدآباد به مبلغ ۱۵۰ میلیون ریال جریمه شد.
وی عنوان کرد: در منطقه صمدآباد قبل از این براثر طوفان‌های شن درب خانه‌ها باز نمی‌شد و با ماشین‌آلات سنگین درب خانه‌های مردم باز می‌شد و آن‌ها را نجات می‌دادند که در سال‌های اخیر در مساحت سه هزار هکتار تاغ کاری و آتریپلکس کاری شده و اکنون وضعیت بهتری دارد.
تخریب مراتع واویلا و برخورد با متخلفان
رئیس اداره منابع طبیعی بخش مرزداران سرخس اضافه کرد: مدتی قبل دو دستگاه تراکتور که شبانه مراتع تخته واویلا را تخریب می‌کردند توسط مأموران منابع طبیعی، آستان قدس رضوی و نیروی انتظامی توقیف و متخلفان تحویل مراجع قانونی شدند.
قویدل اظهار کرد: دامداران را به همکاری با منابع طبیعی تشویق کرده‌ایم که با کاشت بوته‌های مرتعی و نهال‌های مرتعی، مراتعشان را بارور کرده و سپس بهره‌برداری کنند.
وی تصریح کرد: دام‌های مهاجر غیرمجاز و مازاد هم گاهی از راه‌های مخفی وارد می‌شوند که با همکاری دهیاران و شوراها و با دستور مقام قضایی آن‌ها از منطقه خارج می‌کنیم.
اجرای طرح همیار طبیعت در بخش مرزداران
رئیس اداره منابع طبیعی بخش مرزداران سرخس خاطرنشان کرد: با اجرای طرح همیار طبیعت و مروج افتخاری که برای ۱۰۰ نفر در بخش مرزداران صادرشده، امیدواریم بتوانیم ضمن جلوگیری از تخریب مراتع به ارتقای فرهنگ منابع طبیعی کمک کنیم.
دبیر نظام صنفی کشاورزی شهرستان سرخس هم به خبرنگار نسیم سرخس، می‌گوید: در سرخس بحث ریزگردها را داریم که از صحرای قره قوم ترکمنستان هم وارد می‌شود و در منطقه هم ریزگرد تولید می‌شود.
ریزگردها در منطقه تولید می‌شود
علی‌اصغر صفاییان اظهار کرد: کشت و کارهای بی‌رویه ازجمله کشت دیم که عده‌ای مراتع را تخریب می‌کنند، عوامل زیست‌محیطی دیگر و اثرات بی‌آبی و خشکسالی های پی‌درپی به تولید ریزگرد در شهرستان سرخس کمک می‌کند و به علت عدم رهاسازی آب زیست‌محیطی از سد دوستی، وجود سد دوستی هم تأثیر منفی بر محیط زیست دارد و چنانچه چاره‌ای اندیشیده نشود ریزگردها به سمت دیگر شهرستان‌های هم‌جوار و حتی کلان‌شهر مشهد سرایت خواهد کرد.
رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان سرخس در گفتگو با خبرنگار نسیم سرخس، گفت: قبل از اینکه خاک در سرخس تثبیت بشود پروژه مالچ پاشی را اجرا می‌کنیم.
حمیدرضا سینایی اظهار داشت: در منطقه خانگیران از سال‌های ۵۱ و ۵۲ مالچ پاشی کار شده و در منطقه خانگیران خاکش را تثبیت کرده‌ایم؛ همچنین با مجوز اداره کل منابع طبیعی استان پروژه هرس درختان تاغ را امسال در سطح ۱۰۰ هکتار در شهرستان سرخس برای حفظ از آفت انجام دادیم.
اجرای پروژه بیابان‌زدایی ۲۴۳ هزار هکتاری
وی تصریح کرد: در عرصه بیابان‌زدایی پروژه‌ای داریم که مطالعه شده و نام پروژه ۲۴۳ هزار هکتاری که حالت بیابان و صحرا و شن‌های روان است و حدود ۲۵ هزار هکتار در خانگیران عملیات بیابان‌زدایی از سال ۵۰، تاغ کاری‌هایی انجام‌شده و به دنبال توسعه و افزایش آن هستیم.
رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان سرخس بیان داشت: ما جنگل‌های خواجه را داریم حدود ۸ هزار هکتار که بین سرخس و کلات قرار دارد؛ حدود هزار هکتار جنگل طاغون دره در منطقه سرخس داریم؛ جنگل‌های شورلق تا معدن آق دربند که در خط الراس بوده و حدود ۲۰ هزار هکتار جنگل‌های پسته وحشی منحصربه‌فرد در دنیا و ذخیره‌گاه ژنتیکی و خدادادی و جنگل پده یا بید وحشی و حدود هزار هکتار جنگل نوروزآباد و نوار مرز ایران و ترکمنستان در شهرستان را داریم که مقداری از سمت جنگل جهانبانی براثر حوادث سال‌های گذشته کاهش یافته است.
طی دو سال گذشته حریقی در جنگل‌های شهرستان نداشتیم
سینایی خاطرنشان کرد: در لابه‌لای جنگل پده درختان گز هم داریم که اگر همه این‌ها را سرجمع کنیم حدود ۲ هزار هکتار می‌شود و حدود ۳ هزار هکتار درمجموع درختان جنگلی پده و گز داریم.
وی اظهار کرد: با همکاری دستگاه‌های اجرایی شهرستان، نیروی انتظامی، هنگ مرزی و مجموعه بخشداری از طریق معتمدان محلی دو سال است که حریقی در جنگل‌های شهرستان نداشتیم.
رئیس اداره منابع طبیعی سرخس اضافه کرد: در سمت دق چهلتو هم در نوار مرز در مسیر تام رسول جنگلی داریم که حدود هزار هکتار شامل درختچه گز و گونه‌های مرتعی می‌شود.
۴۰۰ هزار هکتار مرتع در شهرستان سرخس وجود دارد
سینایی بیان داشت: مراتع شهرستان از ۵۴۲ هزار هکتار مساحت، حدود ۴۰۰ هزار هکتار می‌شود و حدود یک سال و نیم است که حفاظت از این مراتع را با هماهنگی که فرماندار بین منابع طبیعی، آستان قدس و جهاد کشاورزی برقرار کرده، این مجموعه کار حفاظت مرتع و جنگل‌ها را باهم انجام می‌دهند.
وی افزود: در حاشیه جاده حدود ۱۵۰۰ هکتار جنگل‌های دست کاشت داریم، که این‌ها احیا شده است؛ همچنین در صمدآباد حدود سه هزار هکتار، منطقه خانگیران ۲۳ هزار هکتار و روی‌هم‌رفته بالای ۴۳ هزار هکتار جنگل‌های دست کاشت در منطقه سرخس است که از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۹۵ ایجاد شده است.
رئیس اداره منابع طبیعی سرخس عنوان کرد: در منطقه شاه کرم ۱۶۰۰ هکتار مراتع احیاشده که روستاهای صمدآباد و صدرآباد و شور قلعه را در بر می‌گیرد و در حاشیه کانال سیمانی که به سمت دق چهلتو می‌رود حدود ۵ هزار هکتار کار احیا و تاغ کاری انجام‌شده است.
شهرستان سرخس قشلاق چندین شهرستان استان است
سینایی ادامه داد: در مرتع چشمه لوشی ۶۰ هکتار کار احیا انجام داده‌ایم که این احیا مربوط به مراتع تخریب شده است؛ مراتعی که زیر کشت دیم می‌رود چون آنجا ممیزی شده و دام داران پروانه گرفته‌اند.
وی در پاسخ به سؤال نسیم سرخس، که برای تعادل دام و مرتع منابع طبیعی چه اقداماتی اندیشیده و چه برنامه‌هایی اجراشده و چه موفقیت‌ها و احتمالاً چه مشکلاتی داشته‌اید؟ خاطرنشان کرد: شهرستان سرخس قشلاق چندین شهرستان استان خراسان رضوی است که از چناران، قوچان و فریمان در فصل قشلاق دام وارد منطقه ما می‌شود.
کاهش دام عشایر در شهرستان سرخس
رئیس اداره منابع طبیعی سرخس تصریح کرد: در سنوات گذشته میزان دام عشایر به ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار واحد دام می‌رسید، اما امسال و سال گذشته که سرشماری کردیم این آمار به ۹۱ هزار رسیده است و از ۲۵ سامانه عشایری ما حدوداً هزار واحد دامی مازاد داشته‌ایم و بنا به شرایط اقلیمی دام خودبه‌خود کم شده است.
سینایی اضافه کرد: دام‌های بومی چون ییلاقی ندارند بیشتر از تأسیساتشان استفاده می‌کنند و مراتع آن‌قدر غنی نیست که ۱۲ ماه سال را از مرتع استفاده کنند و دائم در مرتع باشند، چون بحث بهداشت هم مطرح بوده و دام نباید در آبادی باشد.
وی خاطرنشان کرد: در پروژه جنگل‌کاری از توانمندی‌های شرکت‌های نفت و گاز در منطقه و دام داران استفاده می‌کنیم و تلاش ما این است که به دامداران آموزش‌های لازم را برای تعادل دام و مرتع بدهیم.
احیای هزار و ۱۰۰ هکتار مرتع با همکاری راه‌آهن
رئیس اداره منابع طبیعی سرخس افزود: در دو ماه گذشته شاهد مشارکت جدیدی در حد هزار و ۱۰۰ هکتار توسط راه‌آهن هستیم؛ با راه‌آهن از ایستگاه گنبدلی به‌طرف چاله زرد در سال‌های ۷۹ و ۸۰ پروژه تاغ کاری و آتریپلکس داشتیم و چند سالی هم حفاظت شد، اکنون مجدد همین منطقه را به طول ۱۲ کیلومتر در دست احیا داریم که به عرض ۹۰۰ متر به فضای سبز شهرستان اضافه می‌شود.
سینایی بیان داشت: پروژه ۲۴۰ هزار هکتاری بیابان‌زدایی را در دست اقدام داریم؛ کانون و تونل بادی ما از دهانه خانگیران در نقاط مرزی و نقطه برداشتش در دهنه خانگیران روبروی مرز ترکمن، یعنی دقیقاً از آن‌طرف مرز است؛ مطالعات این طرح انجام و کتابچه آن برای احیا آماده شده است.
بر اساس این گزارش و با توضیحات این مقام مسئول مشخص شد از سال ۱۳۵۰ تاکنون چیزی حدود ۴۰ هزار هکتار از مراتع شهرستان احیاشده و ۲۰۰ هزار هکتار دیگر نیازمند احیا است و ما با احیای ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع که باید احیا شود، فاصله زیادی داریم.
گزارش- محمدعلی تمدن
انتهای پیام/
