به گزارش خبرنگار نسیم سرخس، با احتساب جمعیت حدوداً ۹۳ هزارنفری کنونی ساکن شهرستان سرخس، سرخسی‌های مقیم مشهد و سایر نقاط کشور می‌توان گمان برد که جمعیت کل سرخسی‌ها بالغ‌بر ۱۰۰ هزار نفر است که با توجه به جمعیت تقریباً ۷۹.۵ میلیون نفری کنونی کشورمان، نسبت جمعیت سرخسی‌ها به‌کل کشور تقریباً ۱.۳ نفر در ۱۰۰۰ است.
پس از استقرار تدریجی گروه‌های قومی، طایفه‌ای و مهاجران مختلف در سرخس، از سالهای ۱۳۲۰-ش به‌تدریج عده‌ای از سرخسی‌ها شروع به ترک این سرزمین کرده‌اند.
مهم‌ترین علت مهاجرت از سرخس طی این دوره تا قبل از انقلاب اسلامی مشکلات معیشتی و به‌ویژه موج‌های خشک‌سالی دهه‌های ۱۳۲۰-ش و ۱۳۳۰-ش بوده و به‌طور مشخص مهم‌ترین موج مهاجرت از سرخس در سال ۱۳۳۷-ش، معروف به سال میش مرگی اتفاق افتاده است.
در این سال عده زیادی از روستاها و شهر سرخس برای گریز از مشکلات اقتصادی و تأمین معاش خود رو به‌سوی منطقه گرگان گذاشتند که هم‌اکنون بزرگ‌ترین گروه مهاجران سرخسی پس از شهر مشهد را تشکیل می‌دهند.
سرخسی‌های مهاجرت کرده از سرخس عمدتاً ساکن شهرهای گرگان، گنبد، علی‌آباد کتول، گالیکش، اطراف ساری مثل اسلام‌آباد (شاه‌آباد سابق) و بیشتر روستاهای این شهرستان‌ها هستند و ارتباطات محکمی با خویشاوندانشان در سرخس دارند.
همپای رشد مهاجرت روستاییان به شهرها در کشور پس از اصلاحات ارضی در دهه ۱۳۴۰-ش، در سرخس نیز نقطه عزیمت مهاجرت از روستاها به شهر سرخس دهه ۱۳۴۰-ش به بعد بوده است.
اجرای اصلاحات ارضی، توسعه شهر سرخس در سالهای ۵۱-۱۳۴۶-ش و از همه مهم‌تر استقرار صنعت گاز در سرخس در دهه ۱۳۵۰-ش به بعد باعث افزایش مهاجرت‌های روستاییان سرخسی به تنها نقطه شهری این منطقه شد.
پس از انقلاب اسلامی همچون سایر شهرها و آبادی‌های خراسان، موج بزرگی از مهاجرت از سرخس و روستاهای آن به‌سوی مرکز استان یعنی شهر مشهد برخاسته است که هنوز هم ادامه دارد.
مهاجرت از سرخس در این دوره تا حد زیادی متفاوت از دوره قبل است، چراکه برخلاف دوره قبل که بیشترین مهاجران را کشاورزان و دامداران تشکیل می‌دادند در این دوره عمدتاً این کارکنان اداری، فرهنگیان و صاحبان سرمایه و مشاغل خدماتی بودند که دست به مهاجرت زده‌اند.
دیگر این‌که دلایل مهاجرت برای رسیدن به رفاه بیشتر، حفظ و افزایش سرمایه به‌ویژه در بخش مسکن و مستغلات، بهره‌مندی از امکانات بهتر تحصیل برای فرزندان، برخورداری از امکانات بهتر درمانی و نظایر آن بوده است.
نتیجه این جابجایی‌های جمعیتی این شده که امروزه بیشترین ارتباطات خویشاوندی سرخسی‌ها با مشهد، زابل، زاهدان و منطقه گرگان است.
جالب است بدانیم که از چند سال پیش علاوه بر تعداد زیادی اتوبوس که همه‌روزه از پایانه مسافربری سرخس (واقع در مقابل هتل دوستی ورودی شهر سرخس) عازم مشهد می‌شود یک دستگاه اتوبوس هم روانه گرگان می‌شود که این خود نشان‌دهنده ارتباط بیشتر مردم سرخس به‌ویژه همشهریان زابلی و بلوچ با خویشاوندانشان در این منطقه است.
بر اساس اطلاعاتی که از سرپرستان تعداد زیادی از خانوارهای سرخسی مقیم مشهد نزد نویسنده موجود است برآورد می‌شود که حداقل ۷ هزار نفر سرخسی در این شهر ساکن باشند.
سرخسی‌های مقیم مشهد و یا سرخسی تبارها دارای موقعیت‌های اجتماعی، اقتصادی و مشاغل گوناگونی از استاد دانشگاه، پزشک، مهندس تا کارمند، کارگر، تاجر و مغازه‌دار و مشاغل متنوع خدماتی و غیره هستند.
اگرچه سرخسی‌های مقیم مشهد کم‌وبیش در همه مناطق، نواحی و محلات شهر مشهد حضور دارند ولی عمده تمرکز آن دسته که جز طبقه بالا و متوسط به شمار می‌روند جنوب و جنوب غرب مشهد در محدوده بولوارهای وکیل‌آباد، پیروزی، معلم و فکوری است و سایر سرخسی‌ها در مناطق کمتر برخوردار شرق و جنوب شرق مشهد (شهرک شهید رجایی، تاجر آباد، شهرک شهید باهنر و اسماعیل‌آباد) ساکن هستند؛ مهاجران بزنگان بیشتر ساکن محدوده کوی کارمندان و شهید رستمی هستند.
کانون اصلی و شناخته‌شده تجمع سرخسی‌های مقیم مشهد «حسینیه سرخسی‌ها» است که در سالهای ۵۹ -۱۳۵۸-ش در خیابان آزادی در نزدیکی چهارراه شهدا، کوچه ساسان (آزادی ۳) بنیان نهاده شده است و تقریباً همه سرخسی‌ها در شهر مشهد و حتی شهرستان سرخس با آن آشنا هستند؛ این حسینیه توسط جمعی از سرخسی‌های مقیم مشهد و با کمک برخی اهالی سرخس تأسیس شده است.
قدیمی‌ترین جلسه منظم سرخسی‌های مقیم مشهد که از سال ۱۳۴۸-ش تاکنون پابرجاست محفل دوستانه‌ای به نام «جلسه امید» است که شامل جمع تقریباً سی‌نفره‌ای از سرخسی‌های مقیم مشهد می‌شود و فرهنگیان و کارمندان ادارات مختلف در آن حضور دارند؛ جلسه امید که اختصاص به آقایان دارد هرماه یک‌بار در منزل یکی از اعضا تشکیل می‌شود و صندوق قرض‌الحسنه کوچکی نیز در آن دایر است.
در سال ۱۳۷۵-ش محفل دیگری از سرخسی‌ها به نام جلسه قرآن و صندوق قرض‌الحسنه لقمان (فرهنگیان سرخسی مقیم مشهد) تشکیل شده است که شامل غیر فرهنگیان نیز می‌شود و جمع تقریباً ۶۰ نفره ای را دربر می‌گیرد.
در آبان ۱۳۸۸-ش جلسه مذهبی دیگری از سرخسی‌هایی که عمدتاً ساکن جنوب غرب مشهد هستند با عنوان «مجمع مذهبی محبان اهل‌بیت (ع)» در طبقه یک ساختمان متعلق به مهندس حسین شاهنوری واقع در بلوار پیروزی مشهد (بین پیروزی ۴۲ و ۴۴) تشکیل شده است؛ در همین سال جلسه لقمان هم در همان محل بلوار پیروزی تشکیل شود؛ جمعی از بانوان سرخسی نیز در همین مکان جلسات مذهبی برپا می‌دارند.
پرداختن به جابجایی‌های جمعیتی در درون شهرستان سرخس،کاهش جمعیت برخی روستاها و یا حتی تخلیه تعدادی از آبادی‌ها از سکنه، رشد جمعیت در برخی روستاهای مستعد و مباحثی از این قبیل در این مختصر نمی‌گنجد ولی باید اشاره کنیم که پاره‌ای از آبادی‌های سرخس درگذشته از موقعیت بهتری برخوردار بوده و در مقایسه با سایر آبادی‌ها جمعیت بیشتری داشته‌اند که بنا به دلایلی همچون مهاجرت بزرگان و ریش‌سفیدان و بی‌توجهی در برنامه توسعه روستایی موجب کند شدن روند افزایش جمعیت و کاهش جایگاه آنان در بین روستاهای منطقه شده است که روستاهای کندکلی، قوش علیجان و پدلی از این دسته‌اند.
علی‌اصغر نامی- جامعه‌شناس و نویسنده کتاب نام و نشان سرخسی‌ها
https://telegram.me/sarakhsgram
انتهای پیام/
قانون
تاریخ : ۵ - فروردین - ۱۳۹۶جالب بود متشکرم از بابت این نوشته ها